Bài thuốc “Ngũ linh tán” xuất phát từ cuốn Thương Hàn Luận, có công dụng thông dương, lợi tiểu.
Thành phần và cách dùng bài thuốc Ngũ linh tán
Thành phần
Trư linh 12g
Bạch linh 12g
Trạch tả 12g
Bạch truật 12g
Quế chi 8g
Cách dùng: Các vị tán bột mịn, mỗi lần uống 6 – 12g, ngày 2 lần với nước sôi ấm. Có thể sắc thuốc thang uống, có gia giảm tùy chứng.
Công năng, chủ trị của Ngũ linh tán
Công năng: Thông dương, hóa khí, lợi thủy.
Chủ trị: Thủy thấp đình tụ, tiểu tiện bất lợi, thủy thũng, rêu lưỡi hoạt nhuận hoặc có ngực tức, khát muốn uống, nhưng uống vào nôn ngay.
Phân tích phương thuốc Ngũ linh tán
Trong phương
- Trư Linh: vị đạm,lợi thủy thông âm, trừ thấp thũng.
- Phục Linh Vị đạm, thẩm thấp, lợi khiếu.
- Trạch tả Vị khổ tánh hàn, giải khát, trừ thũng, trừ tấp thông lâm, trừ âm hãn.
- Bạch truật: Cam ôn, kiện tỳ vị, chỉ tả trừ thấp, khư đàm bỉ.
- Nhục quế: cay nọt, tánh nóng, lưu thông huyết mạch, phục thống thể hư hàn, dùng làm thuốc ôn bổ.
Toàn phương có tác dụng lấy sự lợi tiểu mà tiêu trừ được thấp tà.
Gia giảm và ứng dụng Ngũ linh tán
Gia giảm:
- Trường hợp do tỳ vị tổn thương, đại tiện lỏng, tiểu tiện ít, lúc dùng bỏ Quế chi là bài TỨ LINH TÁN ( Minh y chỉ trản).
- Nếu phù nặng, gia Tang bạch bì, Trần bì, Đại phúc bì để tăng tác dụng hành khí lợi thủy tiêu phù.
- Lúc trị thấp nhiệt, hoàng đản, tiểu tiện ít, thấp thắng gia thêm Nhân trần cao gọi là NHÂN TRẦN NGŨ LINH TÁN ( Kim quĩ yếu lược).
- Trường hợp thực, bụng đầy, đau, tiêu chảy, tiểu tiện ít, dùng bài này kết hợp với bài Bình vị tán gọi là bài VỊ LINH THANG ( Đơn khê tâm pháp).
Ứng dụng lâm sàng: thường dùng để trị các chứng tiểu tiện không thông lợi gây nên phù.