Nóng lưng là một triệu chứng bệnh hiếm gặp nhưng vô cùng khó chịu với nười mắc phải. Chứng này Y học hiện đại chưa nghiên cứu nhiều song đã được đề cập tới trong y văn cổ điển.
I. Khái niệm
Nóng lưng là chỉ một loại chứng trạng vùng lưng có cảm giác nóng.
Tố vấn – Khí giao biến đại luận viết: “ tuế hỏa thái quá, viêm thử lưu hành, Phế kim bị tà, dân mắc bệnh Ngược…. vai lưng nóng ”. Đời sau có nơi gọi là chứng Hung bối nhiệt, Hạng bối nhiệt… Sách Y học nhập môn thì gọi là Bối nhiệt (nóng lưng). Trên lâm sàng, ít gặp chống nóng lưng đơn thuần, Chứng này đồng thời xuất hiện với các chứng mình nóng hoặc ngực nóng. Mục này chỉ giới thiệu chứng nóng lưng được coi là chủ chứng.
Phân biệt Chứng hậu thường gặp
- Nóng lưng do Phế hỏa: Có chứng vùng lưng phát nóng, về chiều nóng tăng, khái thấu họng khô, họ mửa ra đờm vàng, ngực và lưng trướng đau, đại tiện bí kết, mặt đỏ lưỡi hồng, rêu lưỡi vàng, mạch Sác.
- Nóng lưng do âm hư: Có chứng vùng lưng cảm giác nóng, về chiều nóng tăng, lưng đau mỏi, lòng bàn.. chân nóng, đêm ngủ ra mồ hôi trộm, lưỡi đỏ ít rêu, mua Tế Sác.
II. Phân tích
1. Chứng Nóng lưng do Phế hỏa: Lưng là đất đai của Phế, Phế hỏa quá thịnh thì vùng lưng phát nóng. Nhiệt tà uất ở trong Phế, khí cơ không lợi thì ngực và lưng trướng đau. Phế mất sự túc giáng thì khái thấu. Nhiệt hun đốt tân dịch ở Phế thì ho khan đờm vàng. Về chiều dương khí thịnh, xu thế nhiệt nặng nên triệu chứng càng tăng. Phế với Đại trường cùng biểu lý, Phế nhiệt hao tân dịch nên đại tiện táo kết, mặt đỏ lưỡi hồng, rêu lưỡi vàng mạch Sác đều là hiện tượng nhiệt thịnh. Đặc điểm ở chỗ nóng lưng mà ho, lưng ngực trướng đau.
Điều trị nên thanh giáng Phế hỏa, cho uống Gia bí Tả bạch tán.
2. Chứng Nóng lưng do âm hư với chứng Nóng lưng do Phế hỏa: Cả hai tuy đều có hiện tượng nhiệt, nhưng loại trên là Hư, loại sau là Thực. Nóng lưng do âm hư lây âm hư là chủ yếu, Thận hư thì lưng đau mỏi, lòng bàn tay chân nóng, đêm ngủ ra mồ hôi trộm, lưỡi đỏ ít rêu, mạch Tế Sác.
Điều trị nên tư âm thanh nhiệt, cho uống Trị Bá địa hoàng hoàn.
Điểm chẩn đoán phân biệt hai chứng này là: Nóng lưng do Phế hỏa là nhiệt tà phạm Phế, cho nên ngực lưng nóng đau, nóng lưng kiêm họ. Nóng lưng do Thận hư phần nhiều do Thận âm bất túc, thường kiêm các chứng lưng đau mỏi, lòng bàn tay chân nóng..
Chứng nóng lưng ít gặp trên lâm sàng, y thư cổ đại cũng hiếm ghi chép. Lưng nóng đơn thuần thường gặp ở người cao tuổi bị âm hư, phát bệnh về ban đêm, đến sáng thì bệnh giảm, khi phát bệnh thường không ưa mát, nếu có nước ấm tắm rửa thì dễ chịu chút ít.
III. Trích dẫn y văn
Phế ở vùng lưng ngực. Phế nhiệt thì vùng lưng ngực ấy cũng nóng (Tạp bệnh chống trị chuẩn thằng – Phát nhiệt).
Vai lưng nóng và phía ngoài ngón chân út, phía sau bụng chân gót chân đều nóng, là bệnh ở Túc Thái dương (Xích thủy huyền châu – Hỏa nhiệt môn).
Lưng nóng thuộc Phế, Phế ở Thượng tiêu, cho nên nóng ở lưng (lời dẫn trong thiên Ngoại hình sách Đông y bảo giám) (Y học nhập môn).
Chẩn đoán phân biệt chứng trạng trong Đông y- Lữ Bỉnh Nhân